Een ontdekking in de Aveyron…

Vlak bij de grens tussen de Cantal en de Rouergue (streek rond Rodez, departement Aveyron) ligt het dorp La Vinzelle, hoog boven de vallei van de Lot (in het Occitaans Olt, vandaar plaatsnamen zoals Saint-Géniez-d'Olt, Saint-Côme-d'Olt,… ), een aanbevolen halteplaats tijdens een rondrit door de vallei of op weg naar Conques. Op de top bevond zich in de Middeleeuwen een kasteel, waarvan de heer de hoge heerlijkheid bezat (het recht om doodstraffen uit te spreken). La Vinzelle lag op de bedevaartsroute naar Santiago de Compostella (er is ook een La Vinzellepoort in Conques). De kerk, gewijd aan Saint-Clair, de eerste bisschop van Nantes en aangeroepen bij oogkwalen (ook de fontein bij de begraafplaats aan de ingang van het dorp draagt zijn naam), en aan Saint-Roch, aangeroepen tegen de pest, was oorspronkelijk de kapel van het kasteel. De kerkklok, la campana bèla, 1250 kg zwaar, kreeg daarom een eind boven de kerk, op de top van de heuvel, een aparte klokkentoren. In een afgelegen gehucht van La Vinzelle, la Bécarie, leefden in de 19de eeuw les "Enfarinés", zo genoemd naar hun gepoederde pruiken die ze droegen als bewijs van hun trouw aan het Ancien Regime; ze verwierpen immers het Concordaat dat keizer Napoleon had gesloten met de Paus. De kruisweg op de heuvelkam boven het dorp is door de weerbarstige plantengroei inderdaad voor de wandelaars een… kruisweg.

In 1921 richtte Enric (Henry) Mouly (1896-1981), geboren in Compolibat nabij Villefranche-de-Rouergue en drie jaar lang onderwijzer in de dorpsschool, met enkele anderen (waaronder Zélia Poujade, Joseph Vaylet en het echtpaar Eugène en Julienne - pseudoniem Calelhon - Séguret, ouders van Pierre Séguret - www.art-roman-conques.fr/bio.html) het letterkundige genootschap Lo Grelh Roergàs op.

Grelh betekent krekel; de stichters wilden hun aanhankelijkheid aan de Occitaanse taal en cultuur op dezelfde niet te loochenen wijze bezingen. De vereniging bestaat nog altijd (website).

Bij ons bezoek in 2016 vonden we in de kerk van La Vinzelle dit gedicht van zijn hand, een ode aan het dorp. De ouders van Zélia Pojada, rijk geworden in het hotelwezen in San Francisco, hadden in 1913 het kasteel van Selves, iets buiten het dorp, gekocht. Het kasteel is nog altijd in handen van de familie. Een gedenksteen voor de vijftigste verjaardag van het letterkundig genootschap siert de gevel van het kasteel: Lo 4 de julhet 1971, aquesta peira foguet escricha en omenage al castel de Selvas que, n'a cinquante ans, dins l'ensolelhadis de sa jove castelana "Zélia Poujada", foguet lo brèç del Grelh Roergat Op 4 juli 1971 werd deze steen beschreven als eerbetoon aan het kasteel van Selves, waar 50 jaar geleden, in de luister van de jonge kasteelvrouwe, Zelia Poujade, de wieg stond van de Grelh Roergàs. Op de steen staat 'bres', maar dit woord betekent volgens de woordenboeken 'lokaas, valstrik'.

Cantaduc is een gehucht van Villeneuve, een gemeente tussen Figeac en Villefranche-de-Rouergue; Lesquille is een gehucht ten noorden van La Vinzelle.

Voor meer informatie over de Occitaanse taal en cultuur verwijzen we graag naar Lexilogos en de APLV - Association des Professeurs de Langues Vivantes.

La Vinzèla

La Vinzèla, ò païs perdut
Luèn de la vila e son lengatge,
La Vinzèla, polit vilatgepolit: mooi, lieflijk, charmant
Ajocat sus un roc sauvatge,ajocar, volt. deelw.: hoog gelegen
Al mièg de las flors rescondut.resconder, volt.deelw.: verbergen

Que de solelh, que de bèltat,
Escampan tos uèlhs d'amorosa,escampar: verspreiden; uèlhs: oculos (Lat.), ulls (Cat.), yeux (Fr.), ogen
Tèrra canina e secarosa,canina: wild, ongerept (Trésor dou Félibrige 1878); secaroso -a: uitgedroogd
Tu, nòstra maire, generosamaire: moeder, mare (Cat.), mère (Fr.)
De raives e de libertat.raives: rêves (Fr.) Oud-Frans 'raver' en 'resver': dwalen, ijlen, bazelen cfr. Eng. 'to rave'

Tu que de jòia e de cansons
As regalat nòstra joinessa;
Tu qu'apasimas la tristessa,
E que gardas una caressa
Per cadun de tos enfantons.

Tu qu'en nòstre còr as mescutméisser, volt.deelw.: gieten
Tot lo perfum de ton sorire,
De tas ròsas e de tos lires,
E de ton vin que z'o cal dire,het dient gezegd, il faut le dire
De milhor s'en es pas beugut.beure, volt. deelw be(u)gut: drinken

O tu que prenes ton envòl
De Cantaduc jusqu'a Lesquila,
E dont lo castèl se profila
Amont, sus la nibol tranquila,nibol: of nívol, nivol, nibou(l): wolk
E se miralha aval dins Olt…

O païs de la bona imor,umor: humeur
Dels bèls dansaires de borrèias,
Païs de noses, de cerièras
De rasims, de figas vermèias,
A tu ma jòia e mon amor!

Ajocat sus ton ròc leunutleunut: volt. deelw. v. onbekend werkwoord?
Pichòt cloquièr de la Vinzèla,pichòt: klein
Al fons de mon ama fidèla,ama: amna, ànima (Cat.), âme (Fr.), ziel
Tenes la plaça la plus bèla,
E mon sovenir esmogut.esmòver of esmòure, volt. deelw.: ému, ontroerd

Es amont que, dins l'amistat
De nòstra lenga mespresada,
Dins la frairièira ensolelhada
Qu'al torn de Zélia Pojadaen torno a/de (Sp.), entorn de (Cat.), autour de (Fr.), rond, rondom
Nasquèt nòstre Grelh Roergat.

Enric Mouly