De keizerscultus: de tempel van Hadrianus en Antoninus Pius.

Onder keizer Hadrianus werd Sagalassos één van de drie centra van de keizerscultus in Lycia-Pamphylia. Het recht om de rol van centrum voor de keizerscultus (koinon) in een bepaalde regio te mogen vervullen, bracht heel wat economische voordelen met zich mee: een hele infrastructuur was nodig om duizenden pelgrims te voeden, te huisvesten en te vermaken. Buiten de spelen voor de keizerscultus kende de stad ook nog de zogenaamde Klareia ter ere van Apollo Klarios en ook nog spelen die de naam kregen van de aristocraten die ze hadden gefinancierd (Vareia, Kallipianeia). Tijdens de spelen in het stadion stonden atletiek, worstelen en boksen op het programma.

Hadrianus verleende Sagalassos ook de eretitel 'eerste stad van Pisidië, vriend en bondgenoot van de Romeinen'. De nieuwe keizertempel, een prestigebouw, verrees op een natuurlijk terras, omgeven door drie steile hellingen. De bouw begon onder keizer Hadrianus zelf en werd voltooid onder zijn opvolger Antoninus Pius (138-161). De tempel zou oorspronkelijk enkel aan Hadrianus opgedragen worden, maar bij het einde der werken noemde een inscriptie hem divus of in het Grieks theon, dus was hij toen al dood.

Tijdens de campagne van 2003 hebben opgravingen rond de tempel een heel ander licht geworpen op de late geschiedenis van Sagalassos. Toen in de vierde eeuw de keizerscultus verdween, werd de tempel langzaam ontmanteld en ontstonden er privé-woonplaatsen op dit hoger gelegen terras. Na de verwoestende aardbeving werd deze wijk waarschijnlijk verlaten, maar tussen de negende en elfde eeuw terug bewoond; de late waterleiding uit de zevende eeuw die bovengronds langs de thermen en de onderste agora liep, voorzag de bewoners toen van water. Volgens een Byzantijns administratief geschrift De thematibus kende Sagalassos een militaire aanwezigheid. De vroegere parel van het Taurusgebergte zal toen een kastron gevormd hebben, een versterkt dorp. In de 11de eeuw wordt nog een lokale bisschop 'van Agalassu' genoemd. Daarna werd het dorp verlaten, maar op de Alexanderheuvel in de buurt legerden de Byzantijnen in de twaalfde en de eerste helft van de dertiende eeuw een garnizoen. Toen de Turken de omgeving veroverden, werd de citerne, die de Alexanderheuvel bewoonbaar maakte, vernietigd.

Een interessante vraag is of de bewoners van het kastron en de huidige bewoners van het stadje Ağlasun gedeeltelijk afstammen van de antieke bewoners, of anders uitgedrukt, of de Turkse veroveraars zich vermengd hebben met de oorspronkelijke bevolking. Einde jaren negentig liet professor Marc Waelkens al een eerste, beperkt vergelijkend onderzoek uitvoeren aan de hand van genetisch materiaal uit de antieke stad en uit het team van plaatselijke medewerkers die hielpen bij de opgravingen.

Twintig jaar later beschikken ze over veel meer skeletresten. Met de allernieuwste technieken uit de genetica kunnen ze nu het DNA uit de botten en tanden van die skeletten analyseren, het vergelijken met modern DNA van inwoners van Ağlasun en zo een DNA-tijdslijn opstellen van de tweede eeuw voor Christus tot de 13de eeuw na Christus, met DNA uit de klassieke oudheid, uit de tijd van het Byzantijnse Rijk en uit onze tijd. Dit onderzoek vond plaats onder leiding van doctor Claudio Ottoni van het Center for Archaeological Sciences van de KU Leuven, zelf gespecialiseerd in paleogenetica. Het onderzoek toonde aan dat het Sagalassos-DNA uit de Romeinse tijd een duidelijke verwantschap vertoont met DNA uit de Kaukasus en het Mediterrane gebied. Dezelfde patronen vinden ze terug over de hele DNA-tijdslijn van Sagalassos. Als de bevolking van Sagalassos op een gegeven moment gedecimeerd werd door de pest of een aardbeving – waarna ze vervangen zou zijn door een andere bevolkingsgroep – dan hadden ze dat moeten terugvinden in het DNA. Waarschijnlijk verliet pas 90 procent van de inwoners Sagalassos in de 13de eeuw, zonder voorafgaande, grote bevolkingsafnames door de pest of aardbevingen in de 6de en 7de eeuw. Professor Jeroen Poblome:

We weten dat de stad aan het begin van de 13de eeuw veroverd werd door de Seltsjoeken. De bevolking daalt in die tijd zo snel – met 90 procent – dat er maar een paar manieren overblijven om dat uit te leggen: ofwel werd de bevolking systematisch uitgemoord, ofwel verplaatst. Mijn hypothese, gesteund op Ottomaanse bronnen, is die van een georganiseerde verhuis van de bevolking. Mogelijk moesten ze de grenzen tussen het gebied van de Seltsjoeken en het Byzantijnse Rijk, zestig kilometer verderop, gaan verdedigen. Aan welke kant - de Byzantijnse of Seltsjoekse -, dat weten we niet.

Hij concludeert: Nu we zeker weten dat de bevolking van Sagalassos niet zomaar is weggeslagen door de pest en de aardbevingen, zullen we ook de periode daarna zowel archeologisch als geschiedkundig grondiger bestuderen. Dat is een tijdperk met minder grandeur dan de Hellenistische of Romeinse periode, maar het leert ons veel over het gewone leven in Sagalassos.

Bron: nieuws.kuleuven.be/nl/campuskrant/1516/07/dna-onderzoek-werpt-nieuw-licht-op-teloorgang-antieke-stad-sagalassos